Ik heb vanaf mijn geboorte in 1946 tot heden op nog geen honderd meter afstand van de “Philips” gewoond. Eerst in mijn ouderlijk huis op het Dokter Schaepmanplein, daarna van 1969 tot 1975 in de Vossekuil en van 1975 tot nu in de Roemer Visscherstraat. Veel mensen uit mijn wijk vonden een goede arbeidsplaats op de “Philips”.
Het was natuurlijk vrij uniek dat in zo’n relatief kleine wijk op zo grote schaal werkgelegenheid werd geboden door zo’n grote multinational. Men werkte er over het algemeen met veel plezier en de afstand wonen-werk was natuurlijk te verwaarlozen. Wat me het meeste is bijgebleven is het volgende. Begin jaren tachtig (18 april 1984) vond er ’s nachts een explosie plaats in de fabriek.
De evacuatie
De meeste inwoners van Molenberg lagen reeds in bed. Plotseling werden we opgeschrikt door het geluid van politiesirenes. Via mobiele geluidsinstallaties werden we opgeroepen om onze woningen onmiddellijk te verlaten en ons naar de toenmalige politieschool te begeven alwaar we zouden worden opgevangen. Mijn vrouw en ik hebben de kinderen uit bed gehaald en zo zijn we, nauwelijks normaal gekleed, per auto naar de politieschool gereden. Daar heerste een redelijk beheerste chaos.
Mensen in pyjama met ochtendjas, in korte broek met pantoffels, je zag er van alles. Sommigen hadden de kooi met hun kanarie of een ander huisdier meegenomen. We mochten het gebouw niet meer verlaten. De berichtgeving over wat er precies was gebeurd was zeer summier maar langzamerhand kwam er druppelsgewijs nieuws binnen. Er zou een explosie hebben plaatsgevonden op een afdeling waar werd gegalvaniseerd.
Vrijgekomen combinatie van zwavelzuur en zoutzuur
Op de fabriek zouden enkele gewonden zijn gevallen en er zou een combinatie van zwavelzuur en zoutzuur zijn vrijgekomen. Uit mijn dienstperiode wist ik dat deze combinatie zover ik mij herinner het dodelijke blauwzuurgas maakte. Inmiddels was de burgemeester aangekomen die ons meedeelde dat absoluut niemand het pand mocht verlaten. De wijk was inmiddels hermetisch afgesloten door politieagenten met gasmaskers die ervoor moesten zorgen dat inbrekers hun slag niet konden slaan.
Na enige uren met zoveel mensen bij elkaar werd de atmosfeer binnen laten we zeggen niet meer “fris”. Toen iemand opperde om de deuren dan maar te openen was voor mij de maat vol. Ik heb me bij de leidinggevenden gemeld en gezegd dat ik met mijn gezin niet het gevaar wilde lopen in die ruimte van buitenaf te worden besmet met blauwzuurgas. Met toestemming van de burgemeester en met achterlating van mijn adres en het adres waar ik naar toe zou gaan wilde ik via de Kerkraderweg en de Molenberglaan naar Heerlen rijden en vandaar naar mijn schoonzus in Geleen.
Op de hoek Kerkraderweg/Joost van Vondelstraat was een wegafzetting die bewaakt werd door agenten met gasmaskers op. Na enig heen en weer gepraat mocht ik eindelijk doorrijden. In deze sciencefistionachtige sfeer reden we naar Geleen. Daar aangekomen heb ik mijn schoonzus gewekt door steentjes tegen haar slaapkamerraam te gooien. Na enige tijd opende zij de deur en liet ons binnen. De kinderen werden boven te slapen gelegd en wij zijn maar opgebleven.
Het was inmiddels toch al ongeveer half zes ‘morgens. Ik moest me voor mijn werk afmelden dus leende ik een joggingbroek en een trui van mijn zwager en reed naar het pand van de vroegere bakkerij van de ODB aan de Voskuilenweg waar mijn afdeling van het abp was gevestigd. Toen ik daar zo ongebruikelijk gekleed binnenkwam werd mijn verslag van de nachtelijke gebeurtenissen met enig ongeloof aangehoord. Ik ben hierna naar huis gegaan maar ik mocht er alleen naar binnen om de ramen te openen om te luchten(hoezo geen gevaarlijke stoffen vrijgekomen).
Tegen twaalven zijn we weer naar huis kunnen gaan. De volgende dag was iedereen op de hoogte via de kranten en werd mijn verhaal aldus bevestigd.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Volgende passage is incorrect en chemisch onmogelijk:
Vrijgekomen combinatie van zwavelzuur en zoutzuur
Op de fabriek zouden enkele gewonden zijn gevallen en er zou een combinatie van zwavelzuur en zoutzuur zijn vrijgekomen. Uit mijn dienstperiode wist ik dat deze combinatie zover ik mij herinner het dodelijke blauwzuurgas maakte.
Correct:
Op Molenberg werden bij Philips galvanisch printplaten en electrische contacten verguld.
Dit proces gebeurt in de praktijk door Goudcyanide met een zuur in contact te brengen, wat er voorzorgt dat bij de anode blauwzuurgas HCN ontwijkt en aan de kathode zijde een verguld contact doordat goud neerslaat op een metaal. HCN is gasvormig en dodelijk.
Mengen van zoutzuur en zwavelzuur wat waterstofcyandie oplevert is een broodje aap verhaal.
Hoi Eric,
Bedanktvoor je correctie. Dat het mengen van zoutzuur en zwavelzuur waterstofcyandie opleverde is mij in mijn dienstperiode dan waarschijnlijk door een niet zo deskundige instrukteur bijgebracht.
Groetjes.
Hoi Eric, jouw verhaal is ook broodje aap.
Twee jaar na dato ben ik als groepsleider werkzaam geweest op de galvanische afdeling van philips heerlen.
In deze afdeling werden in cyanidische baden onderdelen verkoperd en verzilverd.
Dit gebeurd d.m.v. elektrolyse en NIET door toevoeging van zuur ( broodje aap verhaal) dus door het uitwisselen van elektronen slaat er koper of zilver neer op het werkstuk.
Er heeft tijdens het ongeluk geen explosie plaatsgevonden maar een elektrisch verwarmingselement dat via een tijdklok werd ingeschakeld heeft de brand veroorzaakt, de kunststof bak waar dit element in was was lek en leeggelopen waardoor deze in brand is geraakt.
Omdat in dezelfde ruimte cyanide en zuurbaden aanwezig waren was de kans groot dat deze door de brand met elkaar in aanraking konden komen en zo het giftige blauwzuur konden vormen.
NaCN + HCl → HCN ↑ + NaCl
Natriumcyanide + zoutzuur geeft blauwzuurgas + keukenzout
In dit geval zoutzuur maar het kan ieder ander zuur zijn.
De brandweermannen die onwel geworden zijn hebben waarschijnlijk zoutzuur dampen ingeademd van een lekkende zouzuurtank, produktie personeel was op het desbetreffende tijdstip niet aanwezig.
Hopende hiermee alle indianen verhalen uit de wereld te hebben verholpen.
Harrie,
Mijn verhaal is idd misschien niet 100% duidelijk geformuleerd, daar kan ik je enigzins gelijk in geven, als ik het nalees. Echter het is niet technisch onmogelijk om deze redox reactie in zuur milieu te laten verlopen en daarom is het broodje aap, waarheen jij refereert mbt mijn verhaal mij onduidelijk/ misplaatst.
Doordat ik het in mijn eerste reactie op dit artikel heb over een “kathode/ anode”, geeft al weer dat het een elektrloytische reactie betreft.
Ik heb niet alle electrolyten genoemd om het verhaal leesbaar te houden. Daarbij komt alleen HCN vrij in een zuur mileu en dat bedoelde ik te zeggen mbt de potentiele bron van het gesuggereerde vrijgekomen blauwzuur. Dan is meteen ook duidelijk waarom men deze reactie liever in basisch milieu uitvoert (veiligheid en milieu) en de pH nauwgezet bij dit proces in de gaten wordt gehouden, icm met een extra veiligheid in de vorm van actieve lucht afzuiging van de electrolytbaden.
We geven hier verder commentaar op een geschiedkundige gebeurtenis en geen les chemie. De genoemde reacties zijn voor 95% van de bevolking niet interessant, omdat ze de technische achtergrond niet beheersen. Laten we dat zou houden en niet teveel uitweiden en het verhaal totaal uit zijn verband rukken. Het lijkt me dan ook geheel overbodig en onnodig hier verder een welles/nietes en ik weet het beter verhaal van te maken.
Voor de rest: hele toffe site dit en keep up the good work!
Ik woonde destijds als 11 jarige in de karel van Den Oeverstraat. Wij zijn toen naar mijn Tante gegaan, die woonde in de straat achter het politiebureau, en de brandweer. De dag erna kregen alleen degene die geëvacueerd waren vrij van school. Maar ineens was de hele klas natuurlijk geëvacueerd 😉
Wij woonde ook in de Karel v/d Oeverstraat en hoefde van een brandweerman die voorbij kwam het huis niet te verlaten,alleen de ramen en deuren gesloten houden
Hardnekkig dat broodje-aap, googlen is ook niet alles maar verder geen chemie les.
Het is maar goed dat de directe omgeving geëvacueerd werd.
Het was wel hetzelfde gas wat onze oosterburen in auschwitz
gebruikt hebben.
PS, na het in gebruik nemen van de nieuwe galvanische afdeling is er voor de buurtbewoners een open dag geweest.
Met eenvoudige galvanische proefjes heeft men ze een indruk willen geven wat dit proces zoal inhoud.
Hierbij werden koperen muntjes vernikkeld wat zeer snel en zeer duidelijk plaatsvind.
Misschien hierdoor de misvatting dat dit het produktieproces van de afdeling was.
Maar het gevaar is geweken de bestaande afdeling is door reorganisaties gesloten.