Waar velen bij het rondlopen over de Heerlense markt (bekend als de Bongerd) niet altijd bij stil staan, is dat de Heerlense groente- en levensmiddelenmarkt al ruim 150 jaar bestaat.
De markt is een van de oudste vormen van handel. Er werd al in de tijd van de Romeinen in Heerlen – toen nog Coriovallum geheten – markt gehouden. Heerlen lag immers aan de kruising van twee belangrijke handelswegen uit die tijd.
De Middeleeuwen
Ook in de middeleeuwen werd in Heerlen druk gehandeld, maar vooral vanaf de 16de eeuw nam de marktactiviteiten enorm toe. Bekend is dat in 1782 een jaarlijkse Andreas-markt werd ingesteld waar kooplieden met de beste waar, premies kregen uitbetaald. In 1783 verscheen zelfs de eerste advertentie in de toenmalige Aacker Courant.
Pas in 1843 ontstond eigenlijk de huidige markt. In dat jaar werd namelijk door de toenmalige bestuurders van Heerlen een verzoek aan het provinciaal bestuur gericht voor een bijdrage aan de aanleg van een weg waardoor het handelsverkeer geïntensiveerd kon worden. Op 7 oktober 1844 verkreeg men toestemming tot het houden van een wekelijkse vee- en graanmarkt, te houden op de dinsdag.
Uitbreidingen van de markt
Vooral nadat er in 1845 ook een groentemarkt werd toegevoegd, raakte de markt in de regio sterk in trek. In 1865werd de wekelijkse zaterdagmarkt ingesteld. In 1923 volgde een verdere uitbreiding met levensmiddelen. Een jaar later werd ook de vrije markt ingesteld, die 1 maal per maand op maandag mocht plaatsvinden.
In de oorlogsjaren lagen de ontwikkelingen rondom de markt stil, maar na de bevrijding bloeiden deze ook direct weer op. In 1968 verkreeg men toestemming om de vrije markt wekelijks te houden, waardoor Heerlen dus maar liefst drie wekelijkse markten had.
Aan de indeling van de markt is ook veel veranderd. Zo liep de markt tot in de jaren ’80 nog tot aan de Saroleastraat, waar toen o.a. de Hollandia Bioscoop, Café/Restaurant Ruto en kledingmagazijn Hollenkamp te vinden waren. In verband met de aanleg van de Promenade moesten deze panden aan de Saroleastraat worden afgebroken.
Ook stond er op de rand van de markt (nabij de Oranje Nassaustraat) een kiosk waar regelmatig muziek gespeeld werd. Ook het Glaspaleis valt op in afwezigheid op de foto’s van de Bongerd genomen vóór 1933.
Autovrij
Een ander groot verschil met de markt anno nu is dat er toendertijd gewoon auto’s door het centrum van de stad reden. Zowel de markt als de latere Promenade zijn een hele tijd toegankelijk geweest voor autoverkeer.
Hoe je ook het wendt of keert de markt (Bongerd) in Heerlen is op veel gebieden veranderd. Zowel qua indeling als aanliggende panden en winkels. Maar ook de komende decennia zal dit deel van het Heerlense centrum levendig zijn en druk worden bezocht door de eigen inwoners en andere bezoekers.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
leuk om te lezen en wat een prachtige foto’s!
Bij Hollenkamp kochten we vroeger een “pak”. Het paste niet altijd, maar geen nood. Jouw maten werden “genomen”, de broek werd op lengte gemaakt en omgespeld en na een paar dagen kon je jouw “maatpak” afhalen. Beneden in de kelder kon je terecht voor een paar nieuwe schoenen. Even nog wat nieuw ondergoed, een nieuw overhemd met een stropdas die bij je pak paste en je ging “als nieuw” de winkel uit!
Zoals in vrijwel alle plaatsen van ons land kon je vroeger met de auto in het centrum komen; dus ook in Heerlen. Op foto’s uit de jaren 50 en zestig is (geparkeerd) blik in de Saroleastraat, de Oranje-Nassaustraat, de Dautzenbergstraat, etc. te zien. Dus ook op de Bongerd en de Markt. Door het wagenpark is zo’n afbeelding vaak te dateren (al moet je wel weten van welk jaar een bepaald merk/model was.)
Op de Markt heeft jarenlang een viskraam gestaan, de naam weet ik helaas niet meer.
Die vishandel…………..
De laatste jaren was dat Bosten, die hebben nu een winkel op de Promenade.
Hoe lang Bosten op de markt heeft gestaan weet ik niet, maar als ik me goed herinner was er ook een visboer “van der Tuyn”
Als kind kreeg ik wel eens een ijsje op de Markt.
Die stond schuin tegenover de ingang van het toenmalige Vroom & Dreesmann. De man en vrouw die in dit ijskraampje stonden waren waarschijnlijk duitsers, want de vraag was: met of zonder “schlagroom”
Hallo fré Beckers, toen jij als kind een ijsje kreeg op de markt, was dat van mijn overgrootouders, dat waren de eerste ijsventers van Nederland. Ze woonden met een groot gezin op de Nobelstraat in Heerlen. Het ijs werd met paard en wagen aangevoerd en de kinderen moesten met zijn allen meewerken om de staven te verwerken. Het was het eerste consumptieijs in Nederland. Mijn overgrootopa kwam oorspronkelijk uit Tiel, Utrecht en mijn overgrootoma die kwam uit Eijgelshoven. De kinderen komen dus uit Heerlen. Op vrijdag werd altijd vis gegeten. Dat kwam voort uit het katholieke geloof. Mevrouw jans kwam in klederdracht uit zeeland met de trein aan met vis deze werd op de markt op vrijdag verkocht in kisten.
Op de hoek van de Markt en de Oranje Nassaustraat was een (juweliers?)winkel van Vaessen. Een dochter van de familie Vaessen zat bij mij op zwemles in het Sportfondsenbad. Zij zal van mijn leeftijd (rond 70) zijn.
beste fre. Ik zat vanmiddag met mijn vrouw op het terras van het koffiehuuske in benzenrade. Ik kwam in gesprek met twee oudere dames. De oudste staat al 50 jaar in een viskraam op de markt. Haar zus helpt haar daar wel eens. Hun naam? De dames Bosten! Die ijskraam herinner ik me ook nog heel goed. Die mensen waren inderdaad duitsers. Hij had een dikke bos golvend zwart haar en zij was een vrij stevige dame.
Bij een geschiedkundig verslag over de Heerlense markt mag zeker het café Mestriner niet vergeten worden. In de 50er jaren was dit op de markt hét ontmoetingscentrum voor de toendertijd “moderne”Heerlense jeugd. Binnen in het café de jukebox met de nieuwste Amerikaanse platen en buiten groepjes jongens en meisjes. Van je ouders mocht je daar niet komen, maar dat maakte het natuurlijk extra spannend.
Een flesje cola kostte toen 45 cent en ik kan me de ober Piet herrineren die nooit te beroerd was om je crediet te geven als je zakgeld op was.!
Vergeet niet er was zelfs een keurig openbaar toilet op de markt, die was ondergronds met een sierlijke trap en hek eromheen, wat toen voor een boodschap betaald moest worden weet ik niet meer, zal wel kosteloos zijn geweest?. Na vele vele jaren staat er nu weer een, maar dan op de promenade.
in welke straat lag vroeger de markthal?
klopt dat in de saroleastraat?
Volgens mij was er een ingang aan de markt en een ingang aan de Saroleastraat. Kon je zo een rondje lopen.
Ik herinner me nog dat in de dertiger jaren in de vorige eeuw met de kermis de actracties op de markt werden geplaatst. Aan de kant van de Saroleastraat stond het Lunapark, iets verder tegenover café central de Stoomcarousel. Bij het Lunapark moest via twee naast elkaar bewegende trappen naar boven hetgeen je coördinatievermogen op de proefstelde. Lukte het niet dan greep iemand van kermispersoneel je onder de armen en hees je naar boven.
De door een stoommachine aangedreven carousel stond in een aparte tent, die er van binnen uitzag als een sprookjespaleis, aan de wanden spiegels en barokke elementen. Beide actracties waren van de gebroeders van Bergen, die later de bioscoop Royal hebben gebouwd.
In die tijd was het huidige Raadhuispleis een grote open
vlakte bedekt met zwarte sintels. Hier heeft ook een bijzonder actractie gestaan “de Lillieputterstad” geheel ommuurd stonden daar allerlei gebouwen zoals dat in een normale stad ook het geval was maar dan op kleinere schaal. Zij hadden dan ook een miniatuurraadhuis waar hun burgemeester zetelde, een eigen postkantoor en nog meer openbare gebouwen.
beste ton otten het ijshuisje op de markt was eigendom van de fam. onink uit de nobelstraat
Beste Hein,
Door een computer crash ben ik jouw gegevens kwijt. Ik heb onlangs Henk Bekkers ontmoet en het lijkt ons leuk om jou ook weer eens te ontmoeten en de tijd te doen herleven van onze Dienst.
Kun je mij mailen mijn mail: gent@onsbrabantnet.nl Hartelijke groeten Jos van Gent
Hallo Hein Hollanders,
U heeft gelijk, ik heb verderop nog iets erover geschreven. Het zijn mijn overgrootouders de familie Onink op de Nobelstraat 51 te Heerlen. Het is jammer dat ik hier geen foto kan insluiten want ik heb er nog een. Hun slogan wat op de ijswagens stond was: Klein. Maar. Dapper. Ze waren de eersten die met consumptie ijs handelden en dit op kermissen en op de markt aanboden.
Hun hadden veel kinderen, deze moesten allemaal een handje helpen en het was best zwaar werk, maar goed dat hoort er bij. Een leuk verhaal om te weten is, dat mijn overgrootvader oorspronkelijk uit Utrecht kwam en hij was protestant. Mijn overgrootmoeder echter die uit Eygelshoven kwam was katholiek, dus mijn overgrootvader is uiteindelijk uit liefde voor haar ook katholiek geworden om met mijn overgrootmoeder te kunnen trouwen. Romantisch.. 🙂
Volgens verhalen in mijn familie. Was er in de jaren 50 vermoed ik een bewaakte fietsenstalling op de martkt. Tegenover de V&D. Maar ik weet niet of dat de toenmalige V&D is of die van nu. Daarnaast omdat ik er nergens gegevens over terug vindt weet ik niet zeker of die fietsenstalling daadwerkelijk bestaan heeft op die plek of ergens anders. Ik vraag dit omdat de fietsenstalling door mijn overgrootvader zou zijn uitgebaat. Ik ben hier erg benieuwd naar en of er ook foto’s van zijn. Heeft iemand hier informatie over? Alvast bedankt!
Dat was vishandel michielsen ,na vd kwam er later er etos erin in de jaren 80
vishandel michielsen stond met de verkoopwagen al in de vroege jaren 1920
op de bongerd in heerlen(en was de oudste vishandel van heerlen)
bij waar bart smit zit tegenover glas paleis schunck
vishandel bosten stond altijd bij de kerk muur in de buurt van de fietsenstalling bij het glaspaleis
vishandel van der tuyn stond met de verkoopwagen achter ons in de jaren 70-80 op de bongerd
vishandel michielsen stond tegenover de ingang van de etos op de bongerd
hoe leuk is dit !
de verhalen van jullie over heerlen in vroegere tijden,
mijn lagere en middelbare school heb ik hier doorgebracht.
we woonden in de willemstraat min het witte huis naast het seinhuis bij de overweg .
kort geleden ben ik na vele jaren nog eens door Heerlen gereden ,
maar op de meeste plaatsen raakte ik de weg kwijt.