Het circus op Bekkerveld

Er waren tijdens het schooljaar perioden waarop ik zeker een half uur eerder dan gewoonlijk naar school rende. Dat was tijdens de weken dat er een circus ging neerstrijken op het Bekkerveld.

En dat gebeurd minimaal twee maal per jaar. Van te voren waren er wagens van circus Bever of Althoff te zien, met mannen die in verschillende straten grote pamfletten op schuttingen kleefden of kartonnen om lantaarnpalen en bomen spanden. Je zag daarop de lachebek van een clown en paarden met pluimen op hun hoofd in steigerende houding. Grote zwarte drukletters maakten melding van de aanstaande voorstellingen. Op ons veld waren al op dinsdag de eerste tekenen van opbouw te zien. Gespierde kerels met loodzware mokers joegen ijzeren pinnen, waaraan later touwen vast werden gesjord, met verbazingwekkende zwaaien de grond in. Bij de meeste ijzeren, soms kindhoge haringpinnen was door het hevig meppen het geroeste ijzer bovenaan gebarsten en omgekruld, zodat ze aan je knieën lelijke verwondingen konden veroorzaken, als je niet uitkeek bij het er langslopen.

De opbouw van het circus
Steeds meer circuswagens arriveerden en vormden samen een steeds nauwsluitender carré rond de plek waar straks de twee, of viermastertent zou worden opgehesen.
De soms exotische, bedrijvige buitenlandssprekende mannen imponeerden me. Ik weet nog dat een Duitse klanken uitstotende snormeneer mij opeens zijn mokerhamer aanreikte en mij uitnodigde om de ijzeren pin een mep te verkopen. Dat mokerding kreeg ik nauwelijks boven mijn heup getild en ik raakte de haring sowieso niet.
Het was riskant om te veel op te gaan in al die circusbedrijvigheid, want te laat komen op school betekende problemen. Meester Ramaekers kon je ongenaakbaar veel strafregels laten opgeven.

Om vier uur renden we vaak met alle klasgenoten snel weer richting Bekkerveld om verbaasd te constateren hoe ver de werkzaamheden al waren gevorderd. De waterleiding was met slangen en buizen al aangetapt en zwarte elektrische kabels lagen als spaghetti door het gras en het dieselaggregaat ter opwekking van stroom ronkte al volop. Zelfs de meeste dieren waren al gearriveerd en de kamelen zag je knipogend, geduldig hooi tussen hun lange tanden achter de slaphangende lippen vermalen. Je hoorde de donkere brul van een beest, waarvan de één beweerde dat het een leeuw, en de ánder zeker wist dat het de koningstijger was.

De geur rond de dierententen en kooien had het typische parfum-melange van pies, stro en de lichaamsgeur van paarden en wilde dieren. Dat kon je al kon opsnuiven vanachter de witgeverfde lattenhekken die opgetrokken waren tussen de woon- en materiaalwagens van het circus. Tussen de spijlen door zag ik jongleurs met hun flesachtige glinsterknotsen oefenen, hoorde ik poedeltjes keffen, en de boxerhonden bulken, waarvan ik wist dat zij met hun voetbalbroekjes aan en rugnummers met ballonnen en minigoaltjes een spectaculaire voetbalwedstrijd konden naspelen.

Opzoek naar een plaats
Vanaf dat moment al was het zaak te onderzoeken waar eventueel zwakke plekken waren te vinden in de circusomheining. Plekken waar je, als de voorstelling eenmaal begonnen was, naar binnen zou kunnen “strietsen”. Onder een materiaalwagen door kruipen leek een goede mogelijkheid. Toen ik dat eens met bonzend hart in mijn keel probeerde en aan de andere zijde van de circuswagen haast tegen twee gelaarsde benen botste, kroop ik snel weer terug naar de veilige kant. Gedeelten waar geen houten lattenhek geplaatst was, hadden de circusmensen bespannen met bruine jutte stroken tussen de kastanjebomen van het Bekkerveld, zodat je het leven binnen de omheining daar nauwelijks nog kon begluren. Andere, meestal oudere jongens, die vrijkaartjes hadden weten te verdienen met het borstelen van paarden of het verstrooien van zaagsel en stro in de tentstallen, waren al verzekerd van een kosteloze entree voor de matineevoorstelling. Weer anderen wisten vrijkaartjes te bekomen door circusbouwers ervan te overtuigen dat zij hun knappe oudere zus zouden meenemen en ze aan hen zouden voorstellen na afloop van de avondvoorstelling. Ik had geen zus en durfde daar ook niet over te liegen.

Het circus was op vrijdagavond ternauwernood gereed voor de eerste voorstelling of er vormden zich al rijen mensen voor de kassawagen, waar zwaar opgemaakte kassadames de kaartjes van de rol scheurden en entreegelden inden. Ik kon ik mijn ogen niet afhouden van de geüniformeerde controleurs in fel blauwe en groene jassen met rijen dwarse goud geborduurde tressen en dubbele koperen knopenrijen, goud gekwaste schouderepauletten en daarbij strenge petten op hun hoofd. Hun zware taak bestond eruit, onder de lampjesboog, entreekaartjes af te scheuren.

De matineevoorstelling van zondag
Ik wilde later zelf ook tot de glamourwereld van het circus gaan behoren en een beroemd artiest worden. Thuis ging ik aan de slag met allerlei zelfgemaakte jongleurattributen, maar met het laten draaien van koffieschoteltjes op onze bezemsteel, ben ik snel moeten ophouden en heb de scherven van het eerste twee schoteltje stiekem achter in onze tuin begraven. Het circusleven was kennelijk niet alleen maar goud wat er blonk. Ik mocht van mijn ouders meestal een kaartje kopen voor mij en mijn broer voor de matineevoorstelling van zondag. Het trof mij, eerlijk gezegd, onaangenaam te moeten ontdekken dat de snorman die eergisteren nog de houten zitplanken van de tribunebank sjouwde, opeens in uniform was gestoken en kaartjes controleerde. Ook stelde het mij teleur dat de juffrouw met het lange golvend haar, die mijn broer Paul en mij bij het binnenkomen in de van stemmen gonzende tent onze plaats aanwees, dezelfde dame bleek, die na de pauze in de piste met haar grote naakte dijen en bijna blote trilbillen in pastillenetkousen, zich zo gracieus door twee samenwerkende mannen in een stoel bovenop een hoge paal liet slingeren.

Circussen die het Bekkerveld aandeden, stelden zich altijd links van de kerk op. Daar was de meeste ruimte en je kon vanuit het stadscentrum komend, vanaf de de Bekkerweg noord via het klinkerpad zonder “drekkige”schoenen de kassa bereiken . Want het kon bij de minste regenbui rondom het circus er “pratsjetig” aan toe gaan. Aan de oostkant van het middenwegje was minder plaats. Daar vonden af en toe andere manifestaties plaats.

De circustent
Ik herinner me dat op een dag enorm hoge witte palen opgetrokken werden, met bovenin een soort kraaiennest. Vlak eronder werden duimdikke kabels gespannen. Op die levensgevaarlijke hoogte bleken, als alles gereed was, mannen en vrouwen in de open lucht in fraaie witte pakken met lange balanceerstokken, die zwaar doorbogen, zelfs geblinddoekt te gaan schuifellopen. Het lukte hen ook halverwege het koord te gaan zitten of voorzichtige sprongetjes te maken. Het hoogtepunt was wanneer de fietser met balanceerstok ook op die kabel heen en weer pedaleerde. Hij maakte vervolgens plaats voor een knetterende motorfiets waaronder een beugel gemonteerd was. Daaraan bengelde een blotebenendame die het vogelnestje en nog moeilijker kunsten deed, terwijl de motorbestuurder dat ding over de kabel heen en terug joeg. Bovendien klommen nog twee andere mannen tijdens die toer boven op de rug van de geblinddoekte motorbestuurder. In het open veld klonk het applaus minder klaterend dan onder het dak van een circustent.

Verder herinner ik me, maar dat is een stuk vager, dat op een dag een Amerikaans lunaparkachtig bouwsel opgesteld was op dezelfde plek. Je zag er springmatrassen, beweegbare bruggen en allerlei draai en glijtoestellen. Ik ben daar toen niet binnen geweest maar er waren daar ballonnen gratis verkrijgbaar, zo veel als je maar wilde, en de typische geur van het rubber daarvan heeft weken lang in mijn broekzakken, onder mijn beddenkussen en in mijn nachtkastje gehangen. Hoe langer ik die ballonnen bewaarde, hoe stugger en plakkeriger het rubber werd. Opblazen was na een tijdje niet goed meer mogelijk, maar het was totaal onbegonnen werk die plakdingen uit mijn broekzak te peuteren.

Er kwamen ook wel eens drie meisjes, waaronder de dochter van schoolinspecteur Joosten, aangelopen vanuit het verbindingspaadje Akerstraat – Bekkerweg. Zij staken het Bekkerveld over op weg naar hun meisjesschool Mater Deï. Johan, Adje, en ik hadden gemerkt dat, die drie grieten gillend wegrenden voor ons, toen wij toevallig het spel van woeste Indianen speelden. De volgende dag probeerden wij die truc weer uit, met hetzelfde succes. Het was voor mij een sensatie te constateren dat zelfs als ik ’s morgens op weg naar school het Bekkerveld op mijn eentje ging passeren, die drie grieten het al op een lopen zetten.