In de volksmond werd de Maria Christinawijk de Hermann Göring kolonie genoemd. Het gerucht ging namelijk dat deze nationaalsocialist ooit een bezoek heeft gebracht aan de bouwplaats van deze wijk. Echter blijkt dit niet waar te zijn volgens het tijdschrift dat wij in het archief bestudeerd hebben. Göring wilde de hele economie van de westelijke bezette gebieden gebruiken voor de oorlogsindustrie van Duitsland. Dus het is toch niet zo raar dat deze wijk naar hem vernoemd is, het is namelijk een uitwerking van zijn oorspronkelijke plannen.
De huizen zijn gelegen in Heerlen-Noord, halverwege langs de weg Heerlen-Brunssum. De wijk ligt tussen het recreatiegebied Brunsummerheide aan de oostzijde en een zilvergroeve aan de westzijde.
Hermann Göring
Goring, geboren op 12 januari 1893 in Haiti waar zijn vader consul was, was een Duits politicus, militair leider, en een leidend lid van de NSDAP. Hij was een piloot in de Eerste Wereldoorlog en kreeg zodanig de onderscheiding Pour le Mérite. Göring verlangde naar kameraadschap, heldendaden en naar een sterke man die Duitsland weer zo machtig zou maken als eerst. Deze man was Hitler en hij ontmoette Göring op een herfstdag in 1922 bij een demonstratie op de Koningsplatz in München. Deze man boeide Göring en kort daarop zou hij hem persoonlijk ontmoeten. Hij zou aan zijn leven een nieuwe draai geven. Dit was precies wat Göring wilde horen: Versailles was een schande, joden en communisten waren overal de schuld van en het vaderland moest worden gered. Vanaf het eerste ogenblik dat Göring Hitler hoorde en zag was hij meteen verslaafd aan hem.
In 1927 werd hij gekozen als voorzitter van de Rijksdag.
Hij kreeg het leger aan Hitlers kant en door hem benoemde de oude rijkspresident Hitler tot rijkskanselier. In december 1934 ging Görings wens in vervulling. In het geheim wees Hitler hem als zijn opvolger aan. Nu was hij officieel de tweede man, de toekomstige tiran.
In de zomer van 1935 drong Göring er bij Hitler op aan om de Luftwaffe te verdubbelen. Dit was echter bijna onmogelijk wegens het tekort aan grondstoffen. Daarom droeg Hitler de leiding van het nieuwe ministerie van Grondstoffen en Deviezen over aan hem.
Vier jaar later moest, van Hitler, het Duitse leger ‘paraat’ zijn en de Duitse economie moest klaar voor de oorlog zijn. Net als Hitler droomde ook Göring van een economisch autarkische Duitsland. Hij wilde zelfs de hele economie van de westelijke bezette gebieden gebruiken voor de oorlogsindustrie van Duitsland. Deze was volgens hem o.a. aantrekkelijk door de mijngebieden. Goring had ook speciaal interesse in ijzermijnen, in juli 1937 richtte hij de Hermann Goering Werke’ op in Duitsland. Deze had tot doel ijzermijnen waarvan het erts zo arm was dat deze mijnen niet rendabel konden zijn, te exploiteren. De particuliere exploitatie van mijnen zou de verhoging van de douanetarieven op geïmporteerd erts vereist hebben, hetgeen de winst van de grote fabrieken verminderd zou hebben. Hij kreeg zelfs in november 1937 ongecontroleerde toegang tot overheidsfinanciering.
Het begin van de oorlog
Op1 september 1939 begon de oorlog door een aanval op Polen. Göring was het totaal niet eens met Hitler om een oorlog te beginnen. Hij verklaarde hem zelfs voor gek. Maar hij zou snel bij draaien omdat Hitler in de Rijksdag zei dat Göring zijn opvolger zou worden als hem iets zou overkomen. De aanval op Polen werd een makkelijke en snelle overwinning voor de Duitsers. Göring wilde de oorlog nog steeds stoppen. Dit gaf hij ook door aan de Amerikaanse president Roosevelt. Hij stelde voor dat hij kanselier zou worden. Dan zouden de Duitsers zich uit Polen terugtrekken en de jodenvervolging zou worden stopgezet. Dit vond Roosevelt een goed idee en hij garandeerde dat Duitsland de grenzen van 1914 en de oude koloniën zou terug krijgen. Helaas ging dit niet door en een oorlog was niet meer te vermijden. Hij had veel geprobeerd om de oorlog te stoppen maar nu wilde hij er alles aan doen om hem te winnen. In 1940 was Göring op zijn hoogtepunt wat betreft zijn macht en invloed. Adolf Hitler had hem gepromoveerd tot de rang van rijksmaarschalk, waardoor Göring zo overste werd van alle commandanten van de Wehrmacht, en in 1941 wees Hitler hem aan als zijn opvolger en plaatsvervanger van al zijn bevoegdheden. In 1942, toen de Duitse oorlogsinspanningen achteruit gingen op beide fronten, was Görings aanzien ten opzichte van Hitler sterk verminderd. Göring trok zich grotendeels terug uit het leger en de politiek om te genieten van het leven van een rijke en machtige man. In de winter van 1944 leek een verlies nabij. De Luftwaffe was verslagen en veel steden lagen in puin.
De Duitsers zouden verslagen worden. Göring wilde het land zo snel mogelijk verlaten maar toen hij bericht kreeg dat Hitler zogenaamd dood zou zijn, wilde hij zijn grootste doel bereiken door hem op te volgen. Hij stuurde een telegram naar Hitler’s bunker dat hij als opvolger onmiddellijk de leiding over het Rijk overnam. Dit leidde tot zijn arrestatie wegens landverraad. Hij werd gevangen genomen en aan het einde van de oorlog op 7 mei 1945 werd hij overgenomen door de Amerikanen en naar Neurenberg gebracht waar hij werd veroordeeld wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Hij werd veroordeeld tot de dood door opknoping, maar pleegde de nacht voor de uitvoering van het vonnis zelfmoord door de inname van cyanide.
Politieke situatie tijdens oorlog
Iedere Duisters had een oud ideaal, namelijk: sein Häuschen im Grünen. Dit betekent dus dat ze een huisje in een natuurrijke omgeving wilden. Dit ideaal werd door de nationaalsocialisten dan ook erg gekoesterd. De NSDAP wilde moest dus een politiek voeren die voor alle lagen verstaanbaar was, maar met name ook voor het bedrijfsleven en de industrie. De politiek die zijn gebruikten om hun macht te vergroten werd Wohnungsbau- und Siedlungspolitik genoemd.
Dit is dus, letterlijk vertaald, een woningbouw- en nederzettingpolitiek, die ervoor zorgde dat de integratie van de Duitse burgers in Heksenberg en de cohesie tussen hen te bevorderen. Dit was dus een erg belangrijk punt op het politieke programma van de NSDAP en werd gerealiseerd door propagandamiddelen als staatsinstellingen, kranten en tijdschriften. Voor de rest gebruikten de NSDAP leuzen van de woningcorporaties, die de Heimstätten genoemd werden. Zij eisten vanaf het begin van de 20e eeuw al meer en betere woningen. In 1920 werd dan ook bepaald dat ieder Duits gezin recht had op een eigen tuin, het zogenaamde Reichsheimstätten gesetz. In de jaren dertig werden de Heimstättenbewegingen een orgaan van de, door de NSDAP, gevoerde politiek.
Een stukje ‘Heimaterde’
Door deze beslissing werden in ieder geval de plannen om te beginnen met de bouw verzekerd, het orgaan stond nu immers achter de NSDAP. Het was voor de nationaalsocialisten dan ook niet moeilijk om de oorspronkelijke belangen en doelstellingen om te buigen naar hun eigen plannen. Naar de burgers toe vertelden ze dat iedere Duitse arbeider recht had op een stukje ‘Heimaterde’ waaruit ze gezonde kracht van lichaam en geest uit konden putten. Dankzij de exploitatie ervan kon hun levenstandaard aanzienlijk verbeterd worden. De woningbouwexperimenten bleken ineens zeer actueel te zijn en werden op grotere schaal uitgeprobeerd. In november 1940 werd de Fuhrererlass afgekondigd, dit was een door Hitler uitgedachte woningwet, waarin de voorbereidingen van de bouwproductie werd geregeld. Meneer Robert Ley werd benoemd tot minister van volkshuisvesting.
Uiteindelijk leed het Duitse leger in 1943 grote verliezen en nederlagen door de zware bombardementen die uitgevoerd werden op de Duitse steden. Dit betekende het einde van de grote woningbouwpolitiek. De politiek die daarop volgde werd de noodwoningbouwpolitiek genoemd. Deze werd vooral ingevoerd om het moraal van de bevolking hoog te houden en de ergste nood te verzachten.
Na de bombardementen werd bekendgemaakt dat de mensen, uit de door de geallieerde gebombardeerde gebieden, onderdak zouden krijgen in openbare gebouwen en bij mensen thuis in Heerlen. Daarom besloot burgemeester van Grunsven, onder druk, om de families uit Duitse gebombardeerde gebieden onderdak te bieden in de wijk in aanbouw.
Doel van de huizenbouw en bewoners
Voor Heerlen en Limburg betekende de bouw van de Maria Christinawijk dat er Duitse mijnarbeiders in kwamen te wonen. Ook hoge Duitse officieren kwamen te wonen in deze grote woningen. Het ‘ Volk ohne Raum’ zou gedwongen worden om te verhuizen naar gezonde en ruime volkwoningen. Zo zouden ze ook geprikkeld worden tot gezinsuitbreiding. Dit was immers wat Hitler wilde bereiken, veel gezonde Arische kinderen. Zo werd de toekomst van het Derde Rijk verzekerd. Door deze aanzienlijk grote plannen was natuurlijk veel woningoppervlakte nodig, daarbij moesten de huizen fraai uitzien en de Duitse burgers thuis laten voelen, met andere woorden: ze moesten de Duitse burgers bloed en bodem verbondenheid laten voelen. Zodat dit gelukkige uitziende leven ook weer een stimulans werd om extra kinderen te baren.
In samenwerking met het BernardinusCollege te Heerlen gingen de leerlingen Michelle Meens, Nicole Kremer en Karlijn Janssen op onderzoek uit. Wie was deze Hermann Göring? Hoe kwam het bouwplan van de Maria Christinawijk tot stand? En hoe verging het de architecten en de bouwers.
In ons volgende item leest u in deel twee over de architecten, het bouwplan en de bouwers.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Ik kan deze wijk alleen als ostbouw herinneren 60 jaar geleden
Deze wijk had de bijnaam Osbouw en niet Ostbouw.
Die bijnaam kwam van de bewoners van tegenover.
En wel, omdat de dakvensters in het begin een krul aan weerszijde hadden, dat zag uit als een os met horens.
Later hebben ze die krullen er afgezaagd.
Gr Piet Dirks
“Goring, geboren op 12 januari 1893 in Haiti…” : Göring werd geboren in het Sanatorium (kuurinstelling) Marienbad in de toenmalige Haustätter Strasse in het centrum van het Beierse stadje Rosenheim. Sedert einde 1965 is de Haustätter Strasse omgedoopt in Heilig-Geist-Strasse. Het gebouw waarin Göring werd geboren staat er nog steeds op nr. 58.
Is het relevant om te vermelden dat zijn geboortehuis nog bestaat?
Soms impliceert geschiedschrijving ook het vermelden van zaken die gevoelig liggen…
Ton, mijn vraag betrof de relevantie. Als het antwoord gegeven is, dan merk ik wel of er gevoeligheden zijn en van welke aard die zijn.
Ton, misschien is de relevantie van het vermelden van straat en huisnummer van het nog bestaande geboortehuis van Göring wel, dat van Göring weer een mens wordt gemaakt, een slecht mens, maar geen monster meer. Misschien helpt dat om te begrijpen waarom mensen in die vreselijke nachtmerrie terecht zijn gekomen.
Ergens in onze hersenen zit nog steeds die muizenval.
Ton, wij kennen allemaal de wijsheden “bezint eer ge begint” en “beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald”. Waarom gaan zoveel mensen dan toch door tot het bittere einde, tot het einde echt bitter smaakt? Lang niet iedereen, maar wel velen.
Is het “alles of niets”? De “dood of de gladiolen”?
Snap jij het?
Hans, begrijpen doe ik het ook niet. Persoonlijk denk ik, gezien de gebeurtenissen in het recente verleden, dat veel ellende voortkomt uit de onwil c.q. het onvermogen van ( gelukkig maar een beperkt aantal ) mensen om begripvol en met respect voor elkaars mening en overtuiging samen te willen leven. Dat is heel jammer maar helaas ook van alle tijden.
Hoe anders zou de wereld er kunnen uitzien als men hier de moed, de wil en de energie in zou steken ..
Groetjes.
Ton, ik ook niet, maar pogingen om het toch te begrijpen zijn wel heel waardevol.
Ik zie het als een gebrek aan “emotionele intelligentie”, aan kennis over onze emoties en andermans emoties. We hebben als mensen indrukwekkend veel kennis opgebouwd over de wereld buiten onszelf. Met die kennis kunnen we ook heel veel.
Maar de mensenkennis blijft ver achter. En dat wreekt zich zodra existentiële angsten een rol gaan spelen. Dan grijpen mensen heel snel naar geweld als oplossing.
Toch is het niet hopeloos.
Groet,
Hans
Ton, een ernstige complicatie van het leven is, dat alles relatief is en dat mensen in onzekerheid moeten leven, for better or for worse. Zowaar geen gemakkelijke opgave, maar als mensen er de schoonheid van zien, dan is het ook heel interessant en zelfs leuk.
Voor de hand ligt het niet. Mensen roepen van oudsher graag een almachtige god aan, een god die goed en onfeilbaar is. Alle religies kennen dit fenomeen.
Waar mensen voortdurend falen, is het almachtige de laatste reddingsboei. God’s plaatsvervangers op aarde mogen/moeten dan het werk doen.
Maar de les is steeds weer dat het geen reddingsboei blijkt te zijn. God laat zich niet objectief en eenduidig kennen. En de onfeilbaarheid van bijv. de paus is ook maar een afspraak, die in moeilijke tijden geen stand houdt. Ook in het Vaticaan wordt een strijd om de macht gestreden, met de waarheid als inzet, een waarheid die zich dus niet objectief en eenduidig laat kennen.
De mens moet het met zichzelf doen. Met vallen en opstaan komen we vooruit. Steeds moeten we onszelf weer opnieuw uitvinden.
Dan werkt goed, zolang mensen elkaar nog een beetje vasthouden. Duw de ander niet naar de afgrond.
Ken je het centrum De Nieuwe Liefde van Huub Oosterhuis in Amsterdam? Een centrum voor debat, bezinning en poëzie.
Elkaar opnieuw uitvinden.
Ik moet denken aan mijn studie bouwkunde. Daar leerde ik over de Hollandse dakpan, de Verbeterde Hollandse dakpan en de Opnieuw Verbeterde Hollandse Dakpan. Het zijn echte officiële benamingen.
Een mooie metafoor voor het leven.
Er is altijd hoop.
Overigens is de hang naar almacht geen exclusief religieuze aangelegenheid. Ook de mensen die de religie maar opium voor het volk vonden wisten van wanten. Ook zij vierden de almacht, zoals iedere dictatuur de almacht viert.
En ze krijgen inderdaad massa’s mensen op de been.
En steeds stort het kaartenhuis weer in.
We staan er nu beter voor. De democratie is een feest waard.
Waarom doen we dat eigenlijk niet?
Ik sprak over De Nieuwe Liefde aan de Da Costakade 102 in Amsterdam. Dit oude gebouw is grondig gemoderniseerd door de uit Heerlen afkomstige architect Wiel Arets (www.panoramio.com/photo/ 67431084). Hij is internationaal doorgebroken, net als zijn Heerlense collega Jo Coenen en Francine Houben uit Sittard.
Ons gezin bewoonde een van de twee klokgevelwoningen op de Vrijherenberg. Wellicht was de huiskamer aan de kleine kant, maar de grote woonkeuken vergoedde veel en met zes kinderen en een inwonende diensbode waren de ruime slaapkamers en een grote badkamer(met ligbad) wel heel plezierig. Voeg daarbij dat we aan de ingang van de hei woonden, dan is het wel te begrijpen dat we er graag woonden en het teruggaan naar Heerlen helemaal niet zo fijn was, hoewel we daar dan öp stand” woonden. Voor een kind niet zo belangrijk!
Dat weet ik nog. Uw vader was hoofd van de school en tegenover in dat andere huis met de klokgevel woonde toen de fam. Schalken.
Hun zoon was laatst nog in het nieuws geweest “rechter Tom Schalken”
Naast de fam. Schalken woonden wij Fam. Dirks.
Dat deze huizen een duitse afkomst moesten hebben blijkt uit de grote zeer goede kelders die onderling van woning naar woning waren verbonden en afsluitbaar waren door middel van een zeer zware stalen geklonken deur gemaakt door of Krupp of Thyssen.
Waar komt toch dat verhaal vandaan dat de deuren van staal zouden zijn? De deuren waren gewoon van hout, ik heb er bewijzen zat van.
Verder staan er veel fouten in de verhalen die men zogenaamd uitgezocht heeft.
Wij hebben van 1996 tot 2006 gewoond op de Hindestraat in de Maria Christina wijk en er zat echt een stalen deur in de kelder. Luft waffe geschutz stond erop.
Wij woonden op de vrijherenberg en onze woning had ook een schuilkelder met een stalen deur afsluitbaar door twee ijzeren hendels.
Er was aan de andere kant een eensteens muur die indien nodig doorgeslagen kon worden. tevens was een een ontsnappings opening naar bijten door middel van ijzen traphaken waardoor je omhoog kon klimmen.
Dus wel stalen deuren!!
Enkele jaren gewoond in het midden van Vrijherenberg, pal tegenover de toegang tot de zilverzandgroeve. Ik heb er tal van vrachtwagens in en uit zien rijden. Het verhaal van de studenten en reacties daarop gelezen hebbende, moet mij wel iets van het hart. Ik denk dat veel zogenaamde waarheden toegeschreven moeten worden aan persoonlijke beleving. Van een negatief imago (door de naam Hermann Göring kolonie) heb ik als kind in ieder geval niets meegekregen. De omgeving met de zandgroeve met zijn vele gevaren was alleen maar leuk en spannend. Heel wat beter dan de tegenwoordige veilige speelveldjes. Van de kelder van de woning weet ik nog dat een deel gereserveerd werd voor een kolenopslag. Die werden aan de stoepkant (die een stuk verhoogd was) door een kolenluik naar binnen gekieperd. Elke dag een kit kolen halen als dat mocht. De gasdichte deur was voor een kind van 10 van zo’n kwaliteit dat hij een bombardement met gemak kon weerstaan, of hij nou van hout of staal was.
Sorry Marcel, maar Sander heeft gelijk.
Mijn Opa en Oma hebben er jaren gewoond, en ik weet nog goed dat m’n Oom onder in deze kelder een beat-kelder van had gemaakt met diverse kleurrijke verlichting.
Wanneer de stalen deur dicht ging, met 2st. stalen hendels, was het aan de buitenkant muisstil met al die herrie in de kelder.
De verbinding van kelder naar kelder was , weet ik niet zeker meer, ’n dun stenen wandje.
Dat is ook wat ik mij herinner. De kelders waren met elkaar verbonden en de deuren waren van staal en hadden twee hendels.
Zeldzaam zou ik denken.
Ik woonde in de Pelikaanstraat 19.
Ik heb in de Hermelijnstraat 2 gewoond van 1946 t/m 1961 bij mijn ouders die eerst in Hoensbroek woonden. Wij keken uit op het voetbalveld en de Heksenberg in de hei. De kelders waren inderdaad voorzien van stalen deuren en een ontsnappingsluik. De kelders waren namelijk voorbereid op een mogelijke aanval met gasgranaten, zoals in de 1e wereld oorlog werden gebruikt. In deze Herman Göring kolonie, later de Maria Christinawijk genoemd woonde ook veel oud politiek deliquenten, NSB érs en SS’ers, die hun straf hadden mogen uitzitten als mijnwerker. Er was tussen de Ganzeweide en Treebeek een kampement voor deze deliquenten, De DEM genaamd. Na hun straf bleven ze vaak in Zuid Limburg wonen.
In de zestiger jaren heeft het DEM kamp nog lange tijd dienst gedaan als huisvesting voor,veelal Marokkaanse, mijnwerkers.
Er woonden “veel oud NSB ers en SS ers” zeg je, maar hoeveel is “veel”? En waren het meer dan in andere wijken?
De Dem is een buurt in Hoensbroek. Zie de Demstraat bij de Akerstraat-Noord, westelijk van de Passart.
Nico,
Negen jaar verder, maar de wijk waar je het over hebt lag op het gebied waar nu nog een deel van Tuindorp ligt. Een oom en tante van mij hebben daar, bij gebrek aan woonruimte destijds, illegaal een tijdje gewoond voordat ze eindelijk een woning toegewezen kregen. Als kind zag ik destijds nog de afrasteringen waarmee het kamp van de buitenwereld was afgesloten. Het leek een beetje op de Duitse concentratiekampen. Toegangspoort met bewakers en hoge draadafrastering.