Het Barbarabeeld van de Oranje Nassau III

Jaarlijks op 4 december was er feest in de Mijnstreek en stonden de schachtwielen stil. Nagenoeg in elk dorp werden er festiviteiten georganiseerd voor mijnwerkers en hun gezinnen.

Dat was dan Barbaradag, de dag waarop Sint Barbara, de patrones van de mijnwerkers, uitbundig werd gevierd met een heilige Barbara-mis gevolgd door mijnwerkersbijeenkomsten met plechtige toespraken, optredens van muziekgezelschappen, spelletjesmiddagen voor de jeugd en feestavonden.

De dag er na daalden de mijnwerkers weer af in de diepe schachten, in het rotsvaste vertrouwen, dat zij konden rekenen op bescherming van hun patroonheilige. Desondanks hebben in totaal 1.453 mijnwerkers hun zware arbeid met het leven moeten bekopen. Om maar te zwijgen van de talloze silicose- en asbestslachtoffers…

Ook bij het Nederlands Mijnmuseum te Heerlen is Sint Barbara uiteraard in volle glorie bewonderen. Het Barbarabeeld van de Oranje Nassau III is één van de schaarse overblijfselen van de voormalige Oranje Nassau III mijn te Heerlerheide. Dit beeld heeft decennialang een vaste plek gehad aan de zijgevel van het OVS-gebouw.

Daarna heeft de Licom zich er over ontfermd, die het vervolgens op haar beurt heeft overgedragen aan Nederlands Mijnmuseum te Heerlen. Hier staat het overigens nog voorlopig opgesteld bij het monument voor de als gevolg van oorlogshandelingen overleden ON-medewerkers, maar zal in 2013 een definitieve standplaats krijgen in de “stiltekamer ter herdenking van verongelukte mijnwerkers” in de uitbreiding in het CBS-gebouw.

Legende van St. Barbara
Barbara wordt herdacht op 4 december hoewel zij in 1969 van de officiële kalender is verwijderd. Dat zij heeft bestaan, staat historisch vast. Maar wat we weten van haar leven en sterven berust puur op legende?

Het jaar van Barbara’s dood is niet bekend. Zowel 206 als 235 worden genoemd. Haar echte naam is Barbara van Nicomedië, ze heeft geleefd in Bithynië in Klein Azië. Haar heidense vader, Dioscurus, sloot haar op in een toren om haar te vrijwaren van de vele jongemannen, die naar haar hand dongen. Ook liet hij een badhuis voor haar bouwen in de vorm van een toren, zodat zij geen gebruik hoefde te maken van de openbare baden. Dit badhuis bevatte oorspronkelijk twee ramen, maar nadat zij zich in het geheim tot het Christendom had bekeerd en ter ere van de Heilige Drievuldigheid (Vader, Zoon en Heilige Geest) een derde raam had laten aanbrengen en haar vader dit vernam, ontstak hij in toorn en onthoofdde haar. Direct daarop werd hij door de bliksem dodelijk getroffen.

Sedert het uitvinden van het buskruit (kunstmatige bliksem en donderslag) geldt Barbara als beschermvrouwe tegen de daaraan verbonden gevaren en vanaf de doorbraak van springstoffen in de steenkolenmijnbouw is haar populariteit onder mijnwerkers niet meer te stuiten. Zij ontwikkelt zich tot beschermster tegen brand en bliksem en een plotselinge dood.

Herkomst
De Barbaraverering is waarschijnlijk vanuit het Luikse steenkolenbekken naar het Wormgebied overgebracht en via de Abdij van Rolduc naar het Limburgse steenkolengebied, de latere Mijnstreek. Zo zijn er momenteel nog steeds tal van straatnamen, muziekgezelschappen en woonoorden en verenigingen naar Barbara vernoemd. Bijzondere karakteristieken van Barbara’s afbeeldingen zijn o.a. de toren met de drie ramen, een zwaard en een martelaarspalm. Voorts ook een kanon, dat refereert aan het buskruit.

Jaarlijkse herdenking
Na de mijnsluitingen is de verering van Barbara afgenomen, maar de laatste jaren is er een omslag gekomen en vinden weer jaarlijkse herdenkingen in de hele Mijnstreek plaats. De grootste en belangrijkste Barbaraviering geschiedt bij de Gedachteniskapel van verongelukte mijnwerkers op het terrein van de voormalige Staatsmijn Wilhelmina te Terwinselen. Na een plechtige H. Mis in de parochiekerk van Terwinselen, die opgeluisterd wordt met voordrachten en mijnliederen, trekt een optocht van oud-mijnwerkers onder begeleiding van een muziekkapel naar de Gedachteniskapel, waar alle verongelukte Limburgse mijnwerkers worden herdacht. Dit initiatief is voortgekomen uit een samenwerkingsverband van het Nederlands Mijnmuseum met de stichting Gedachteniskapel en de parochiekerk Terwinselen.
“Een volk, dat zijn verleden koestert, heeft de toekomst”

Sint Berbke, Gier begriept en wit
Wie oze keulder weult en schwitt,
Om vuur oos landj de koale,
Die jus zoe nuudig zint wie broed,
In deze tied van zurg en noed,
Oet schtup en drek te hoale.

Waë zow mit Oze Leve Hier
Nog bäeter wete as wie Gier,
Wat häe aan krach mot gäeve;
Ich meen – dan uuverdrief ich neet –
Häe giet mit wat häe daag’lijks deed
Een schtukske van zien läeve.

Doarum häet häe Uch oetgezoch,
Wat van oos Hiemels Vader mog,
Dat Gier hem zult bewake,
Went häe de koale makt en schupt
En het gevoar van onval lupt,
Went ’t boewwerk schteet te krake.

Sint Berbke, schtoat der keulder bie,
Ooch ziene tied is ens vuurbie,
Dan zal häe aan Uch denke.
Zien schtief vereelte henj tesaam
Reupt häe Uch duudelijk bie der naam
En wacht tot Gier zult wenke.

Vuur heum is ooch der grotste noed
Dat letste uurke vuur der doed,
Dat häe ooch mit mot make
En dan een gow hulp hubbe mot,
Om vuur der Rechterschtool van God,
Te regele zien zake

Gedicht van C.L.Herinx