De meeste bedrijfsgebouwen uit de periode van de mijntijd zijn jammer genoeg gesloopt. Maar het mijnverleden is niet vergeten. Bovendien zijn er nog veel andere gebouwen in de voormalige mijnstreek die herinneren aan de pioniers uit de tijd van de steenkolenwinning. In dit vierluik wordt verteld over het terrein van de voormalige Oranje- Nassaumijn I in Heerlen.
Het schachtgebouw
De naam “Malakof” van het bakstenen gedeelte van het schachtgebouw is afkomstig uit de Krim-oorlog (1853-1856). Tijdens die oorlog werd het Oekraïense stad Sevastopol langdurig belegerd door Franse, Britse en Italiaanse troepen. Strijdtoneel was de omgeving van het op de “Maláchof- heuvel” gelegen fort van de stad. Misschien heeft het er mee te maken dat de Krim-oorlog een van de eerste oorlogen was, die op grote schaal door de media is vastgelegd, maar een torenachtig gedeelte van het vestingwerk van Sevastopol heeft een voorbeeldfunctie gehad voor een aantal schachtgebouwen in de mijnindustrie.
Het gaat om een kubusachtige bouwmassa in twee verdiepingen met een platte afdekking en opstaande randen voorzien van schietopeningen. De architectuur toont macht, herkenbaarheid en symboolwaarde. In het Roergebied bestaan nog verschillende van dit soort torens. De bovenkant is soms versierd met kleine hoektorentjes en een boogfries dat in de militaire bouwkunde werd gebruikt om uitkragende kantelen te ondersteunen en afkomstig is uit Lombardije. De gelijkvormig gemetselde gevelvlakken zijn vaak in drie traveeën verdeeld en bezitten versterkingen in de vorm van penanten of steunberen. De gevelopeningen zijn gemetseld met rondbogen in neo-romaanse stijl (1).
Het huidige monument is het “verplaatste” schachtgebouw (de stenen ombouw) van schacht I met ophaalmachine en bok van schacht II. In het schachtgebouw is de originele stoom-aangedreven ophaalmachine (A. Mehler, Aken uit 1897) nog steeds aanwezig. Deze is onlangs weer in beweging gebracht, na bijna 40 jaren stilstand). De transparante stalen bok met het Koepesysteem was als bouwconstructie veel lichter dan een betonnen variant (2). Dit authentieke monument is belangrijk als een symbolisch gegeven van de mijnbouwgeschiedenis, maar ook voor de architectuur, en ten slotte als een emotionele herinnering aan de decennia dat de mijnbouw deze regio van het land domineerde (3). Het gebouw kan gezien worden als een artistiek ensemble. Enerzijds door ambachtelijke, traditionele en militaire details als een verwijzing naar het feodale stelsel. Anderzijds door moderne materialen, werktuigbouwkundige toevoeging en bewegende details als een verwijzing naar de jongste geschiedenis van de Mijnindustrie.
In deel drie lezen we over de watertoren van de Oranje Nassau I.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Hallo Ton.
Wat een prachtige omschrijving van de schachttoren!
Afgelopen week sprak ik met Vera Mennens over markante punten van Heerlen. Nou, die schacht is er een hoor. Misschien moet je wel in Heerlen zijn geboren om dat te kunnen aanvoelen. Toen de ON1 nog in bedrijf was, zag je in het donker die rood-verlichte letters al van verre als je met de trein ” uit het noorden ” kwam. Ik had dan altijd het fijne gevoel van thuiskomen. Even vóór de trein ter hoogte van de schacht kwam begon hij al vaart te minderen. Dan wist ik zeker:
” noch efkes en ich Bin werm heem “.
Groetjes.
Als vervolg op het verhaal van de heer Otten. Toen de ON I nog in bedrijf was, heeft hij de rood verlichte neonletters ON op schachtbok I gezien, niet op schachtbok II. Deze zijn bij het oprichten van het museum overgeplaatst. Bovendien is de huidige schachtbok van schacht II helemaal niet in originele staat. Rond 1963 is deze ten zeerste versterkt. Ook is de ophaalmachine gekoppeld geweest aan een trommel om de ophaalkabel op te rollen i.p.v. de Koepeschijf die eigenlijk geen Koepeschijf is. Deze ombouw gebeurde in 1952. Tenslotte is deze schacht II in 1935 omgebouwd van stoom- op persluchtaandrijving. Bovendien is er is dus niet zo heel veel origineels aanwezig. Ik ben Oud-Heerlenaar en heb daar 22 jaar gewoond en mij altijd ten zeerste geinteresseerd voor de mijnbouw.