De werkomstandigheden van de mijnwerkers ondergronds die waren zwaar en ongezond. Het zwaarste werk vond ik als ik in een handpeiler moest werken. Er weden twee strepen met krijt op de kolenlaag getrokken en alles wat er tussen zat moest je met een afbouwhamer lospinnen. Maar daar bleef het niet bij, de vrijgekomen kolen moest je ook nog wegscheppen, maar dan was je nog niet klaar, want je moest op het vrijgekomen stuk nog de zaak gaan stutten, en je kon alvast een kerf gaan maken voor de volgende ronde als de transporteur was omgezet. Ja, als je dan thuis kwam dan viel je wel eens met het gezicht in de soep van vermoeidheid.
Maar hoe was de thuissituatie in die tijd waar er wel eens drie gezinsleden van in de mijn werkte,vader en twee zonen met wisselende diensten? Het werk wat deze moeders thuis verzette dat verdiend dan ook wel eens aandacht als wij het over het mijnverleden hebben, maar hier hoor je nooit iets over. Ik ga dat wel doen.
De taak van deze moeder is niet uitzonderlijk, want er waren gezinnen met nog meer gezinsleden die in de mijn werkte. Een kleine omschrijving van moeders thuiswerk:
Zoon nummer een die had dagdienst en zoon nummer twee die had middagdienst. Zoon nummer een die kwam thuis van het werk na vier uur in de middag. Zoon nummer twee, die middagdienst had, was al uren weg van huis voordat de andere zoon thuis kwam van dagdienst.
Koken en wassen
Hoe moest moeder de twee zonen voorzien van warm eten oftewel voedsel? Vader die nachtdienst had was inmiddels ook al opgestaan en kon op nuchtere maag natuurlijk nog geen warm eten verdragen. Elke dag stampot? Ik weet het niet. Moeder moest ook nog de mijnkleren wassen in een ketel in de kelder op een driepoots gaspitje,dat alles in stilte,want vader lag overdag in bed omdat hij nachtdienst had.
Hoe kreeg moeder die dikke mijnkleding in de winter op tijd gedroogd zonder wasdroger of centrifuge? Maar gelukkig voor moeder had een slimmerik na jaren de handwringer uitgevonden en nu zou het beter gaan denk je dan. Probeer maar eens het molton hemd of broek of jas dat een mijnwerker droeg door de handwringer te draaien, dit gaat niet lukken.
Ja, een zakdoek of een kussensloop dat lukt nog wel. En moeder was dan ook blij gemaakt met een dooie mus. Bij al deze werkzaamheden moest moeder ook nog zorgen dat de kachel wel bleef branden en ging nog maar even een kit met kolen uit de kelder halen. Een keer per jaar dan kwam de kolenboer voor de winter nog even een kub slam (slip) brengen en kiepte dat spul voor het huis op de stoep.
Der slam
Deze slam was zo zwaar als pratsch of natte cement en moest met zinken emmertjes naar de kelder worden gedragen, vaak via de achtertuin en de trapjes af daar waar de kelder was. Ook met dit vervoer van der slam had moeder een voortrekkersrol. Ook als der slam in de kelder was gebracht, was voor moeder nog niet einde dienst. Op de stoep waar der slam had gelegen was het een zwarte zooi van aangekoekte en ingezogen slam. En wie kon op dat moment het beste met een schrobber omgaan? Jawel dat was moeder.
Elke mijn die had een mijnvader aangesteld als vertouwenspersoon voor de mijnwerker, voor mij had dat wel eens een mijnmoeder mogen zijn. Een grote buiging en petje af voor de mijnwerkermoeders.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Dat wat die vrouwen meegemaakt hebben dat is heel erg,poetzen wassen koken kinderen verzorgen van de 24 uur per dag was zij beslist 16 uur voor de huishouding in de weer moest voor alles paraat staan, en snachts nog droomen en overleggen hoe het de volgende dag moet lopen nee dat arme mens mocht niet ziek worden,ze was er voor verantwoordelijk dat de kinderen op School er behoorlijk uitzagen en leerden ,de mijnwerker had zijn 8 uur achter de rug Maar zijn vrouw had een dubbelschicht achter sich,ja zei mus zorg dragen dat er wat op tafel kwam,inkopen gaan ,dat het warm was in huis, de rekeningen betaald werden.voor de vader was de groet glück auf Maar voor de moeder gaf het geen groet ,goed dat je daar bent liefje.
Ja Huub, en dan hoor je nu nog vaak zeggen dat ” vroeger alles beter ” was. Wat fantastisch dat er ook eens aandacht wordt besteed aan het geploeter van moeder de vrouw!
Als knulletje van 10 jaar(in 1956 ) hielp ik mijn moeder met de was, en dan voornamelijk met het droogwringen.
Ook wij hadden zo’n “supermodern “ding, ik meen me te herinneren van het merk ACME.
De persdruk kon je instellen met een grote wartel bovenop het apparaat. Dat werkte super….
Als je de opening tussen de rollen groter maakte kreeg je de was niet goed droog, maakte je de opening te klei dan draaide je je helemaal ” lingelaam “.
Aan die “sjlam” heb ik ook heel goede herinneringen. Bij ons thuis werd die voornamelijk in het fornuis gebruikt. ’s -Zaterdagsavonds werd het fornuis loeiheet gestookt, de metalen ringen waar de ketels op stonden waren dan werkelijk roodgloeiend. Dat moest wel, vooral in de winter, want dan ging iedereen ” in de buut “.
Ook bij mijn opa thuis werd de sjlam in het fornuis gestookt. Die sjlam lag in een overdekt sjlamhok.
In de winter was dat spul echter bevroren en moest ik met een pikhouweel stukken losbikken.
Één voordeel hadden al die inspannende activiteiten: je was veel in beweging!
Groetjes, Ton.
Ja, en als dan bij het drogen van de witte was de wind draaide en het roet uit de pijp van de eierkolenfabriek van de Laura over het Egelser Kommerveld uitwaaide, dan kon de hele witte was nog eens in de wasmachine (lees: koken-wringen-op de draad hangen).
Wat moeder of echtgenote betreft, was ze ook nog mede verantwoordelijk dat ze bijna ieder jaar een baby baarde, dat ze als eerst na de H. Mis ging. verder moest ze zorgen dat de kinderen iedere morgen naar de H. mis gingen werd op school gecontroleerd, met een aantekening op het rapport. Mijn moeder ging Zondags s`morgens al om 5 uur naar de H. Mis bij de paters in Merkelbeek een half uur lopen door het veld afkorting, over de weg was 3 kwartier. En wat de slam betreft als wij een meter slam kregen, kregen we ook een kwart meter zaagmeel dat er onder gemengd werd. Dat had twee voordelen, het was niet zo week meer en bevroor niet zo gauw.