Kerkmusicus in de schijnwerpers: Jan Schouten sr.

Ik hoef niet lang na te denken over de eerste ‘Kerkmusicus in de schijnwerpers’. Het wordt namelijk een postuum eerbetoon aan iemand, die ik zeer vereer en die nooit mag worden vergeten: Jan Schouten sr.


Zowel in de wereldlijke als in de kerkelijke muziek was Jan Schoyten sr. (1905) actief. Ik zal echter alleen de kerkelijke muziek belichten. Deze begon bij een Sloveens kerkkoortje op Heerlerheide, verplaatste zich naar de kerk van de Sittarderweg (die is afgebroken), gevolgd door de Zusters van St.Jozef, het sanatorium (1940) waar hij 40 jaar bleef om gelijktijdig de directie van het kerkkoor van Welten op zich te nemen (1949(; het kerkkoor dat hij internationaal op de kaart zette. Met dit koor verzorgde hij optredens in binnen- en buitenland, onder andere in Belgisch Mechelen (met Fl. Peeters), Tongeren, Aken, Wenau, Versailles etc.

Vanaf het begin raakte Jan er steeds meer van overtuigd dat de destijds ingeslagen weg, namelijk die van de Regensburger School, de verkeerde was. Alleen het gregoriaans, de oude polyfonisten en de componisten van de 20ste eeuw raakten volgens hem de kern van het ware mystieke geloof. Zo voerde hij met zijn koren muziek van onder andere Hendrik Andriessen, Jan Mul, Albert de Klerk, Lodewijk de Vocht, Hubert Cuypers, Don Lorenzo Perosi en vele anderen uit.

Vriendschap voor het leven
Tot het moment dat Flor Peeters een orgelconcert in de Heerlense St.Pancratiuskerk kwam geven. Jan had al eens een Tantum ergo van Fl.Peeters uitgevoerd, maar verder was hem over deze componist niets bekend. En wij weten vandaag, dat dit volledig zou veranderen. Tussen beiden ontstond een vriendschap voor het leven, gebaseerd op wederzijdse liefde voor kerkmuziek en hun diepe geloof in God. Niet verwonderlijk, dat op het repertoire van het kerkkoor van Welten diverse werken van deze Belgische componist verschenen. Bij onder andere de inzegening van het nieuwe kerkorgel (in 1953) werd de Missa in hon. Sancti Josephi met de componist zelf aan het orgel uitgevoerd. Later zong het koor op uitnodiging van Fl.Peeters in Belgisch Mechelen zijn Missa Choralis.

40 jaar dirigent
Later was er het jubileumconcert van Jan Schouten. 40 jaar was hij dirigent. Flor Peeters was de eregast en organist op dit geweldige concert met enkel muziek van hem. Voor deze gelegenheid was de begeleiding uitgebreid met blazers en slagwerk, uiteraard in de geest van de ware musica sacra! Dit jubileum duurde 2 dagen, namelijk zaterdagavond het concert en op zondagmorgen de H.Mis tot dankzegging waar de Missa Laudis, wederom van Fl.Peeters, werd gezongen. Deze dagen mogen wel tot het absolute hoogtepunt in het leven van Jan Schouten worden beschouwd.

Binnen- en buitenland
Enkele jaren eerder werd door Drs. Edward Stam zijn nieuwe Missa Mixolydica Secunda aan Jan Schouten en zijn kerkkoor in Welten opgedragen. Details over deze gebeurtenis zijn mij onbekend. Een en ander heeft volgens mij te maken met een zeer goede uitvoering van de, boven genoemde, Missa Choralis in de Dom van Aken. De wereldpremière van de Missa Mixolydica vond plaats in Welten met Herbert Voss ( domorganist van Aken) aan het orgel. In de tijd die dan volgt, wordt het koor vaker gevraagd om deze mis te komen uitvoeren in binnen- en buitenland, o.a. in Wenau (Eifel) en in Tongeren (basilica-concerten) voor de radio. Voor al deze muzikale activiteiten ontving Jan Schouten tijdens zijn leven diverse onderscheidingen, te weten de pro Ecclesia et Pontifice, hij werd ridder in de orde van St.Silvester, hij kreeg een onderscheiding van de Academie Française en werd geridderd in de kroonorde van België.

De kerkmuziek evolueerde
Naast al deze hoogtepunten waren er natuurlijk nog vele andere mooie muzikale momenten in het leven van Jan Schouten. Het kerkelijke muzikale jaar kwam elk jaar terug, en de kerkmuziek evolueerde. Wat vandaag wordt ervaren als achterhaald en niet meer van deze tijd was toen modern. De toenmalige eigentijdse klanken zullen ongetwijfeld menig zanger tot wanhoop hebben gedreven, maar Jan Schouten won! Echter, tot op hoge leeftijd moest hij zich blijven verdedigen tegen andersdenkenden.

Dat hij naast musicus ook een verdienstelijk amateur filosoof was en ook nog eens een zeer welbespraakt persoon, dat hebben zijn koorleden een leven lang aan den lijve ondervonden. Vurig kon hij vertellen over de schoonheden, verborgen in het gregoriaans en de meerstemmige kerkmuziek; geïnteresseerd betrok hij de organist bij de muziek; de begeleiding hoorde er immers ook bij!

Laatste jaren
Hierna wordt het wat rustiger rondom Jan Schouten. Hij blijft nog enkele jaren dirigent van het kerkkoor van Welten maar dan komt vrij plotseling de mededeling dat hij gaat stoppen. Samen met zijn onafscheidelijke vrouw Agnes woont hij daarna nog enkele jaren in een aanleunwoning van Huize Douvenrade.

Als er zich, een paar jaar later, een hersenbloeding aandient, kan hij deze niet overwinnen.Hij overlijdt in 1987 en wordt vanuit de parochiekerk van Welten begraven; uiteraard zingt zijn oude koor onder leiding van Jan Augenbroe tijdens de H.Mis de Gregoriaanse gezangen en enkele motetten, waaronder het Beati mortui van F.Mendelssohn, een compositie die tijdens het leven van Jan niet op de lessenaar was verschenen! Zijn liefde voor de schone kunsten, tezamen met zijn liefde voor De Allerhoogste maakten hem tot een bijzonder persoon. En allen die hem kenden zullen dit beamen.

Ooit, tijdens een uitvoering van de Missa Choralis van Flor Peeters in de kathedraal van Belgisch Mechelen keken de componist en de dirigent zich door de spleetjes van hun ogen aan, en zei wisten dat het Goed was! En het was ook goed!