De St. Josephkerk: ‘mijn’ kerk

De St. Josephkerk, jawel, met ‘ouderwets’ ph, in 1956 gebouwd op de hoek van de Heerlerbaan en de Dr. Clemens Meulemanstraat, is in veel opzichten een bijzonder gebouw. Deze ‘nieuwe’ kerk werd gebouwd als vervanger van de ‘oude’ kerk, die sinds 1917 op dezelfde plek stond, maar werd afgebroken als gevolg van mijnschade. In veel opzichten is deze nieuwe St. Josephkerk ‘mijn’ kerk.

De architect Fanchamps maakte voor de ‘nieuwe’ kerk gebruik van (voor die tijd) nieuwe bouwmaterialen en technieken, waaronder beton. Maar het veelvuldig gebruik van Kunradersteen geeft het grote gebouw toch iets traditioneels. En waar vroeger de kerktoren steevast onderdeel was van het kerkgebouw zelf, zien we hier een ‘losse’ kerktoren, met een gang verbonden met de kerk zelf. Ter voorkoming van nieuwe mijnschade werd een constructie ontworpen waarbij de diverse onderdelen van de kerk onafhankelijk van elkaar konden bewegen. In 1957 werd de kerk in gebruik genomen.

‘Mijn kerk’
De St. Josephkerk is dus in veel opzichten ‘mijn’ kerk. Vreemd genoeg was het de typische en vertrouwde ‘donkere’ klankkleur van de klokken van de St. Josephkerk waardoor de kerk opnieuw mijn aandacht trok. Tijdens een wandeling aan de rand van het Imstenraderbos, gingen mijn gedachten hierdoor onwillekeurig terug naar mijn jeugd.

‘Mijn kerk’ dus, maar meer per toeval, omdat het de parochiekerk was van de Heerlerbaan, en wij op de Heerlerbaan woonden. Ik ben in die kerk gedoopt, waar ik uiteraard niets meer van af weet, en heb er mijn Heilige Communie gedaan. Die dag in mei 1968, maar ook alle voorbereidingen, kan ik me nog heel goed voor de geest halen.

Wekenlang gingen we regelmatig ‘oefenen’. Netjes in de rij vanaf de ingang naar het altaar lopen. Niet alleen in de maat, maar ook letten op de vloertegels. De juffrouw deed voor waar je je voet moest neerzetten en hoe je moest lopen. Bij het altaar aangekomen moest je eerst een paar trappen op, en dan plaatsnemen op stoeltjes op het zijaltaar. Ik weet nog goed dat er naast die stoeltjes, op de hoek, een grote kaars stond, op een koperen voet. En juffrouw Zuketto zei, als extra waarschuwing: ‘’Jullie moeten oppassen dat die kaars niet omgestoten wordt. Want dan moet je je spaarpot meenemen om alles te betalen.’’ Ik kan me nog heel goed herinneren wat die opmerking met me deed. De schrik sloeg me om het hart. Ik had weliswaar een spaarpot, maar daar zat niks in …

Het was natuurlijk ook een tijdsbeeld, zo eind zestiger jaren. Discipline en gehoorzaamheid werden met hoofdletters geschreven en het kwam niet in je op om, op welke manier dan ook, ‘uit de pas’ te lopen. Achteraf bezien hingen er juist toen heel wat veranderingen in de lucht, op maatschappelijk en zeker ‘religieus’ gebied.

Dorpse leven
Maar die hadden vooralsnog weinig invloed op het (toentertijd) dorpse leven op de Heerlerbaan. Zo rond en voor die St. Josephkerk (aan de Dr. Cl. Meulemanstraat) was een min of meer kunstmatig ‘dorpsplein’ gecreëerd, met de kerk en pastorie aan de ene kant, het Groene Kruis gebouw in de hoek en het Parochiehuis (voormalig klooster St. Agnes) ernaast. En recht tegenover de kerk, aan de andere kant van het plein, de St. Jozefschool, in die tijd een jongensschool. Een groot deel van het ‘dorpse’ leven speelde zich op en rond het plein af. Af en streek er zelfs een heuse kermis neer. Weliswaar in bescheiden mate, maar toch.

Deel van mijn leven
Terug naar ‘mijn kerk’. Aan het einde van de lagere school tijd deed ik er mijn vormsel, en tussendoor ben ik nog misdienaar geweest. Jaren later heeft de uitvaartdienst van mijn ouders er plaatsgevonden. Ik herinner me dat de immens grote kerk eerder koud en kil aanvoelde dan dat ‘de kerk’, als gebouw maar ook als instituut, ook maar enige troost of warmte bracht.

Een groot deel van mijn leven heeft zich er dus afgespeeld, maar een echt bijzondere plek is de St. Josephkerk niet voor mij geweest. Een bijzondere plek in de zin van: een plek om ‘even te schuilen’, een plek om even wat energie bij te tanken. Zo’n plek waar je af en toe naar verlangt. Ingekleurd met persoonlijke herinneringen wordt het dan jouw plek, die je eigen persoonlijke verhaal vertelt.

Toekomst?
Maar nu de toekomst van veel kerkgebouwen ter discussie staat, voelt dat opeens anders. In veel gemeenten in Nederland is te merken dat minder mensen naar de kerk gaan. Vooral jongeren laten het afweten. Dit leidt onvermijdelijk tot het sluiten van kerken of het zoeken naar een alternatieve bestemming van menig kerkgebouw. Naar verwachting gaat het om honderden kerken die hun deuren zullen moeten sluiten.

De St. Josephkerk wordt inmiddels gezien als belangrijk voorbeeld van naoorlogse kerkbouw in Nederland. In 2007 kreeg de kerk, samen met de Moeder Annakerk van Peutz op het Bekkerveld, de status van beschermd rijksmonument. Of dat nog enig gewicht in de schaal zal leggen bij een eventuele herbestemming, dat is nog maar de vraag.

Persoonlijke uitdaging
Voorlopig staat me eerst een persoonlijke uitdaging te wachten. Want nu ik met hernieuwde interesse en vanuit een ander perspectief dit prachtige monument bekijk, sta ik er voor open om mijn persoonlijke band met de St. Josephkerk opnieuw aan te halen. Ik hoop op een ontmoeting waarin het positieve overheerst, een gevoel dat – na al die jaren – de minder sterke punten grootmoedig wegpoetst. Nu het nog kan. Maar ook omdat soms een omweg nodig is om het leven meer waarde te geven.