Het benzinestation van Dudok aan de Schandelerboord

Wie in Nederland kent niet het stadhuis van Hilversum ? Een iconisch gebouw. Ontworpen door de W.M. Dudok, architect en stedenbouwkundige. Opgeleid als fortenbouwer en kapitein bij de Militaire Staf der Genie in Amsterdam. In 1953 ontwierp deze Dudok in opdracht van Esso een karakteristiek benzinestation. Er werden er 112 van neergezet in het hele land, waaronder ook een aan de Schandelerboord, bij de Ford-garage van Haaren (te zien op de foto).

Jammer dat dit prachtige benzinestation in Heerlen de tand des tijds niet overleefd heeft. Er staat in Groningen nog een die opgenomen is in de Top 100 Nederlandse monumenten 1940-1958 en een ander in het voormalig Autotron in Rosmalen.

Tankstation weg, in de voormalige garage achter het tankstation zit Albert Heijn en in de autoshowroom Gall en Gall. Als kind heb ik me daar vaak staan te vergapen aan het vele chroom en kleuren van mijn absolute favoriet, de Ford Taunus, de auto met een wereldbol voor in de motorkap. Het maakte meteen duidelijk waar die auto voor bedoeld was. Verken de wereld!

Zonder te weten over de voorgeschiedenis en de monumentale status speelde het benzinestation een rol in mijn jonge jaren. Mijn ouders waren niet in het bezit van een Ford Taunus maar wel een Solex. Die reed, zoals elke tweetakt, op mengsmering, een mengsel van benzine en olie.

In het begin kon je dat kennelijk niet zo goed aan de pomp krijgen of mijn ouders vonden het voorgemengde product te duur. Kortom, ik werd regelmatig op pad gestuurd naar het Esso benzinestation met een kleine jerry-can om benzine te kopen. Thuis werd dan de olie toegevoegd, rammelen maar en in het kleine benzinetankje van de Solex gieten. Bij gebrek aan motorkap en wereldbol werd niet de wereld, wel het hele heuvelland verkend. Van Margraten tot Reijmerstok en van Epen tot Vaals over de toeristenweg, met een reservekannetje in de tas. Je kon maar nooit weten….

Het gebouwtje van Dudok rook binnen altijd naar een mengsel van benzine, vette poetsdoeken en vuile overalls. Daar stond ook de kassa en zo’n ding om bonnen op te schrijven met carbonpapier. Had je meteen twee bonnen. Als ik nu in winkels Gispen meubilair zie, moet ik meteen denken aan de tafels en stoelen in het benzinestation. En de displays voor allerlei artikelen en niet te vergeten de tijger van Esso, campagne gestart in 1965. Ben nog niet in Groningen of in de Autotron geweest, maar deze geur en kleur ervaring zal daar waarschijnlijk niet meer te vinden zijn. Een kartonnen tijger misschien wel.

Overigens laat de foto nog een paar gebouwen zien die in meer of mindere mate een rol hebben gespeeld in mijn jeugd en later. Rechts in de achtergrond zie je het gebouw van de pedagogische academie of kweekschool. En aan de andere kant van de Schandelermolenweg de landbouwschool. Op de ene werd je meester en op de andere boer. De broer van mijn opa, ome Driek, die aan de Randweg langs de Caumerbeek woonde (nu Nieuw Schandelen), moest er voor zorgen dat de boeren in opleiding het niet koud hadden. Hij vertelde dat hij iedere ochtend de verwarming moest aansteken en als er wat mis was, dan moest hij ook komen. Volgens mij werden er geen boeren opgeleid … maar goed.

Op de foto is de Henricus Mulo naast de landbouwschool nog niet te zien. Ik woonde met mijn opa en ouders ook aan dezelfde Randweg op nummer 18. Begin jaren 60 heb ik van achter het voorkamerraam gezien hoe graafmachines een gat groeven en hoe het gebouw daarna langzaam uit de grond verscheen. Heb menig uurtje achter het raam in een verwarmde kamer naar het werk in kou en nattigheid gekeken. Ja en de pedagogische academie. Daar had ik als vier- vijfjarige peuter al naar gekeken, op de lagere school naar uitgekeken en uiteindelijk in de jaren 70 drie jaar van binnen bekeken.

Jammer genoeg zijn ook deze gebouwen in de loop der tijd hetzelfde lot beschoren als Dudoks monumentale benzinestation.