Tien jaar aan jeugdherinneringen in Treebeek

Recent las Ed Damvelt het verhaal ‘Treebeek had een middenstand waar Brunssum nu nog jaloers op zou zijn’ op Heerlen Vertelt. Dat bracht ook een hoop herinneringen omhoog van zijn eigen jeugd in Treebeek, dat destijds net als de Staatsmijn Emma nog behoorde tot de gemeente Heerlen. Ed verhuisde in 1953 van Mariarade naar de Sterrenstraat in Treebeek; hij was toen 7. Hij woonde waar nu de parkeerplaats van de Plus is, aan het Orionplein. Tot zijn 17e woonde hij er, dus er zijn nogal wat jeugdherinneringen aan Treebeek, Hoensbroek en omgeving uit die tijd te delen.

‘Iedere woning had toen een grote tuin en omdat ons huis een hoekwoning was, stond er een grote eikenboom in en was er plaats genoeg om er een grote groententuin van te make,’ weet Ed te vertellen. ‘Tussen al die tuinen liep een pad, zodat je direct naar het Treebeekplein kon gaan, zonder om te moeten lopen. Dat plein, dat was toen op zondagen voor de jeugd de lokale rolschaatsbaan. Ik heb mevrouw van Hardeveld eens gevraagd wat manufacturen waren, want dat woord kende ik niet, maar die dacht dat ik haar voor de gek wilde houden.’

Sterren zien in de klas
Wat Ed zich nog goed herinnert, was de vierde klas van de kaltholieke lagere jongensschool. ‘Niet over het muurtje naar de meisjesschool kijken!’, is een uitspraak die daarbij direct weer naar boven komt. ‘De meester was een ‘kleine dikke’ en als die tussen de rijen naar achter liep, en dat deed hij vaak en dat werd altijd voorafgegaan door het kommando “vóór je kijken”, was er altijd eentje de klos. Net als hij voorbij was kreeg je van achteren een mep tegen je kop dat je werkelijk sterren zag.’

Pastorie
‘En dan die cathegismus,’ zegt Ed, ‘waar je alle antwoorden op vragen van buiten moest leren. Als ik me dat goed herinner, waren dat er een paar honderd. In het schoolrapport stond bovenaan altijd “Gedrag” en als tweede “Godsdienst”. Maar wat wil je, met de toenmalige sociale overheersing van de RK Kerk. Ik ben één keer op een gewone zondag, vlak voor het middageten, in de pastorie van de drie paters Fransicanen van de Barbarakerk geweest, waar de tafel al gedekt was. Tjonge, die hadden een echt linnen wit tafelkleed en echt zilveren bestek; zo’n luxe had ik nog nooit gezien.’

Verbindingsweg
De Spoorstraat was toendertijd de verbindingsweg van Hoensbroek naar Brunssum. Aan de andere kant van die straat lag het rangeerveld van de Emma. Ed: ‘dag en nacht gerangeer met stoomlokomotieven, tsjoek-tsjoek-tsjoektsjoektsjoek-tsjoek-tsjoek’. Daarachter lag aan de linkerkant het voetbalveld waar ook ieder jaar een vliegerwedstrijd werd gehouden. In de Sterrenstraat, op zo’n 30 meter van Eds huis, was ook een plein. ‘Daar werd gevoetbald en mesjegekapt en geknikkerd en zo meer. Aan één kant daarvan stond een muur met een ceremoniële toegang met een boog, zoals dat in dit soort buurten soms wel te vinden was; daarachter liep het pad tussen de huizen.’

Kerstlied in Treebeek
‘Aan de kant van het veld stond ook een lantaarnpaal waar ieder kerstnacht kort na middernacht een paar leden van het Leger des Heils een kerstlied kwamen spelen. Één had een auto, die kwam eerst; daarna kwamen die op de brommer en de fiets. Ze pakten hun instrumenten, speelden een kerstlied en gingen dan verder naar het andere eind van de straat en zo door heel Treebeek.

Wind vanaf de Emma
De wasdag werd volgens Ed altijd bepaald door de windrichting. ‘Als de wind vanaf de Emma naar de buurt toe waaide, werd er niet gewassen want dan kon de was niet te drogen worden gehangen vanwege het neerslaande stof. En ook hadden we tamelijk regelmatig bouwakkers over de vloer die scheuren in de muren door verzakkingen kwamen repareren. Hun opzichter kwam uit Gulpen, net als mijn moeder. Bij een van die verbouwingen werd een douche tussen de twee slaapkamers ingebouwd, die het warm water kreeg van een kleine geyser die beneden in de keuken werd gehangen. De zinken badkuip in de schuur, die als het koud was in de keuken werd gezet, was niet meer nodig. Man, wat een luxe!’

‘‘s Winters schaatsen op de ringvijver van kasteel Hoensbroek, ‘besluit Ed. ‘En ‘s zomers in de vakantie de hele dag in de Zeekoelen in Brunssum of de Hitjesvijver in Heerlerheide. Achja.’

Ed deelt ook een kleine plattegrond van Treebeek, van Hoensbroek tot Brunssum. Het huis waar hij woonde was de stip (een rijtje van drie, de rechter daarvan), direct rechts van het ovale plein in de Sterrenstraat, met de tuin richting Treebeekplein.

Sinds 1963 is Ed weg uit Limburg, sinds 1979 weg uit Nederland en sinds 1992 uit Europa.

Foto boven: Treebeekplein, eerste helft 20e eeuw
Bron: Wonen Zuid