Noa ‘ut Hitje’: het verhaal over de Hitjesvijver

Maddy Niemant beschrijft in onderstaand verhaal een stukje ‘familiegeschiedenis’, zoals de oudste dochter van Agnes Rutten & Fred Niemant het zelf noemt. De kleindochter van Jan Rutten & Lisa Mertens vertelt daarin over de zogenaamde Hitjesvijver in Heerlen in de vroege jaren. ‘Een vijver en de plek waar kleine paardjes, hitjes genaamd, uitrusten van hun zware werk in de steenkolenmijn. Ze konden daar drinken uit de natuurlijke bron. In de mijn trokken de hitjes ladingen wagons gevuld met steenkolen toen er nog geen machines bestonden.’ Maddy vertelt.

Mijn opa, Jan Rutten, kwam samen met zijn vader en broer vanuit Weert naar de Heksenberg. Ze hadden een aannemers/timmerbedrijf en een pracht van een opdracht gekregen. En wel om al de ramen en het houtwerk van de nieuw te bouwen kerk, “de Gerardus Majella” op de Heksenberg, te maken.

Mijn oma, Lisa Mertens- Beaujean was een dochter uit een groot kruideniersgezin. Op de Roebroekerweg bestierden zij een tabakswinkel. Daar hebben Lisa Mertens en Jan Rutten elkaar leren kennen en zijn ze aan een leven samen begonnen. Ze kregen samen 3 dochters, Maria en Agnes. Het middelste meisje is heel jong in de Tweede Wereldoorlog overleden aan kinkhoest. In de oorlog was er geen penicilline te krijgen, met een fatale afloop als gevolg.

Ergens rond 1938 werd zwembad en café de Hitjesvijver aangekocht en kwam dit in het bezit van mijn familie. Het bedrijf bestond uit een houten café met houten woonhuis en het aangrenzende zwembad. In de volksmond “ut Hitje” genoemd. Het was een zeer drukke zaak. Het café was maar vier uur dicht op een etmaal en zeven dagen per week open. Mijn opa en oma stonden achter de toog in toerbeurt. De Koel zorgde voor een constante aanvoer van klandizie met de drie “werk- schichten”. Er werden tabaks en rookwaren verkocht, Kwatta chocolade, fris en alcoholische dranken waaronder ut drupke heel geliefd was als drankje. Betaald werd er met het voorschot of een eind afrekening uit het loonzakje.

Mijn opa en oma hadden 5 kachels, er kon ook met kolenbonnen afgerekend worden.
Die bonnen kregen de mijnwerkers ook bij hun loonzakje. Werkten er in één gezin 4 of 5 personen op de Koel, dan had je natuurlijk veel te veel bonnen en werd het zeer gewaardeerd als ruilmiddel ;-))

In de Tweede Wereldoorlog – toen de Duitsers ons land binnenvielen – hebben ze de Hitjesvijver een dag en nacht bezet. Mijn opa en oma waren gevlucht maar zijn na éé dag terug gekomen. Er waren veel dieren die verzorgd moesten worden en mijn oma wilde koste wat kost terug. Een boerenzoon uit Beieren had zich ontfermt over het vee en deze tot in de puntjes verzorgd. De soldaten konden zich wassen bij de douches van het zwembad en namen dan ook gretig gebruik van het zwembad en de wasgelegenheid.

Mijn oma verkocht aan de soldaten haar complete voorraad sjnapps, chocolade en rookwaren, ze werd netjes betaald in Reichs marken. Ik kan mij de grote flappen met gekleurde biljetten nog goed herinneren die bewaard waren gebleven in een kistje. Later in 1945 hebben de Amerikaanse geallieerden nog gelegerd gelegen op het Hitje, met de vele weilanden als kampement voor de tenten en de douches voor hen ideaal. Ieder jaar werd de opening van het nieuwe zwemseizoen gevierd, maar NOOIT op 10 mei. ‘De dag dat “de Preuse” binnenvielen,’ zei mijn opa dan. ‘Dat is geen feestdag.’

De Katholieke kerk drukte in die tijd een grote stempel op de samenleving. De kerk vond het gemengd zwemmen maar niks en de pastoor kwam dat dan ook geregeld op hoge toon verkondigen dat jongens en meisjes samen in een zwembad toch echt niet kon. Opa hield echter voet bij stuk en Jan Rutten is drie keer voor het gerecht moeten komen omdat dit gemengd zwemmen tegen de openbare zeden was volgens de kerk. Zodra opa dan bij het hoge gerechtshof in s’ Hertogenbosch was, werd de zaak vrij gesproken. Daar dachten ze al wat moderner dan in het dieper gelegen Zuiden.

Jan Rutten bouwde alles zelf, het oude zwembad werd vervangen door een nieuw veel groter zwembad van beton, met een diep en ondiep bad en apart kinderbad. Het houten café en woonhuis werden vervangen door steen. Er werd keihard gewerkt, en de zaken gingen goed. Ze waren een van de eersten in het dorp met een zwart wit TV, de hele straat verzamelde zich in de woonkamer als er een voetbalwedstrijd op was.

In mei 1959 was de opening van het nieuwe zwembad, dat met een grote receptie werd gevierd. Het café was altijd open en het zwembad was een seizoensbedrijf, ik denk dat bijna iedereen in Ghen Hei daar leerde zwemmen. En waar ook heel wat verkeringen zijn ontstaan. De Amstel brouwerij leverde alle drank en grote staven met ijs moesten de frisdrank en het bier koelhouden in de warme zomers.

Als de brouwerij kwam afrekenen kregen ze tientallen oude Victoria koekjesblikken mee, vol met rolletjes ingedraaid geld. Centen, stuivers, dubbeltjes, kwartjes en guldens. De koplampen van de auto schenen dan hoog naar boven door de loodzware lading en zakte in een goed seizoen bijna door de vering.

Een zwemkaartje koste 35 cent voor kinderen en 65 cent voor een volwassene, óf je had een gezins-abonnement. Hoe meer kinderen, hoe goedkoper. Moeders kwamen in de middag de boterhammen en thermoflessen met ranja afgeven voor de kinderen bij de poort. In het snoepwinkeltje kocht je voor een paar cent losse snoepjes.

In de 70-tiger jaren is het bedrijf overgenomen door de oudste dochter en haar man: Maria en Ger. Zij hadden een vooruitziende blik, want in die tijd werd kamperen erg hip en ze besloten om de weilanden als camping in te richten. Tot op de dag van vandaag is het nog steeds een heerlijke plek om te vertoeven op camping de Hitjesvijver. Ik ben er erg trots op dat de nieuwe generatie, inmiddels zelfs al het achterkleinkind van Lisa Mertens en Jan Rutten, het levenswerk van onze opa en oma in ere houden. Inmiddels is het bedrijf ook nog uitgebreid met een heerlijk restaurant: Brasserie 1910 genaamd.

Foto’s: familiealbum Maddy Niemant, met uitzondering van de overzichtsfoto in kleur (bron: onbekend).